Wiążą się ze strefą obrzędową i magiczną; ze względu na odniesienia do erotyzmu, bywają przyczyną ukrytych fascynacji, ale i leków, a przez to przedmiotem kontroli. Krystyna Piotrowska odwołuje się do symboliki kobiecych włosów w swojej praktyce artystycznej od kilkunastu lat. W motywie warkocza upatruje reprezentację narzucanego porządku społecznego i kultury, a także metaforę wspólnego losu kobiet – doświadczania dyscypliny i posłuszeństwa. W poznańskiej Fundacji Czas Kobiet artystka oplata nas pracami z różnych okresów, wprowadzając w opowieść o (potrzebie) kobiecej emancypacji. Zrównuje ze sobą wyzwolone potargane włosy czarownic i ugrzecznione, ciasno zaplecione dziecięce warkoczyki. Cykl portretów „Dziewczynki z Karlsbadu” powstał na podstawie zdjęcia uczennic szkoły żeńskiej z 1905 roku. Artystka pochyliła się nad każdą z anonimowych panien, emancypując je z grupowej fotografii. Z każdą z nich możemy zetknąć się bezpośrednio, patrząc jej w oczy. Piotrowska wychwyciła rodzaj pewnego zawieszenia: bohaterki zdjęcia niedługo mają wejść w dorosłość, jednak nadal jeszcze są młodymi dziewczętami. Wypatrując przyszłego życia i przypisywanych im społecznych ról, nie spodziewają się nadchodzącej wojny. Artystka moment ów przedłuża domalowując im warkoczyki i nieumiejętne pierwsze makijaże. Zamieniając trefione kunsztowne fryzury na dziecięce warkocze, cofa je do okresu niewinności, w którym je zamraża. Jakby chciała uratować je przed nieuchronnym losem kobiet. Jednocześnie, łączy je nieskończonym splotem, obrazując wspólnotę czasu, w którym żyły. Po przeciwległej stronie natomiast eksponuje cykl obiektów dotyczących przedmiotowego traktowania kobiecości. To rodzaj myśliwskich trofeów, w których miejsce poroży zajmują kucyki i warkocze. Mogły one należeć do kobiet w różnym wieku, być może też z różnych okresów: pojawia się w nich wpleciona wstążka, ale też współczesne gumki do włosów. Artystka dodatkowo gra z konwencją malując tarcze na różowo. Zestawia je z medalionami wypełnionymi gęstwiną bujnych, nieuporządkowanych loków, które zarastają podłoże. Przepełniają owal reliefowego

obrazu, jakby miały rozrosnąć się poza jego krawędzie. To reprezentacja drzemiącej w kobietach seksualności, zmysłowości i naturalnej siły, które (już) nie dadzą się poskromić. Wystawę zamyka film, który pozostawia nas z poczuciem kobiecej sprawczości i samostanowienia. Jego bohaterki swoje włosy rozpuszczają. W rytm nagrania z jednego z marszy kobiet, uwalniają się z opresji kulturowych norm. Autorka przywołuje napięcie między zaplataniem – ujarzmianiem włosów (a tym samym kobiet), a ich rozplataniem – wyzwalaniem się spośród oczekiwań, wymogów i ograniczeń. W większości kultur świata rozpuszczone włosy to siedlisko demonów, ale też mocy i sił witalnych. Wyrażają dążenie kobiet do odzyskania wolności. Tytułowe „Odplatanie” jest dla Krystyny Piotrowskiej gestem jeszcze bardziej radykalnym, choć naturalnym i prostym. Jest śmiałym sięgnięciem po pełnię kobiecej niezależności.

Jagna Domżalska

Krystyna Piotrowska (ur. 1949, Zabrze) – artystka intermedialna, tworząca prace łączące fotografię, techniki graficzne i malarstwo. Jest autorką instalacji i prac wideo. Jej twórczości dotyka głównie tematu identyfikacji i pamięci. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Wydział Architektury Wnętrz (1966 – 1972), Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu – Wydział Grafiki i Malarstwa (1972 – 1975) oraz Grafikskolan Forum w Malmö (1985 – 1990). Autorka i kuratorka inicjatywy „Projekt Próżna”, działającej w Warszawie w latach 2006 – 2012. Kuratorka wystawy „Adoracja słodyczy” w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w 2014 roku oraz wystawy „Złe kobiety” w Centrum Kultury „Zamek” w Poznaniu w 2017. Wielokrotnie prowadziła warsztaty z grafiki na Summer Academy of Art w Salzburgu. Jej prace znajdują się w kolekcjach w Polsce i zagranicą. Artystka mieszka i tworzy w Warszawie.