Obrazy przeszłości: Perspektywa

W 2021 roku Beata Bartecka w duecie z Łukaszem Rusznicą wydali artystyczną publikację opartą na archiwach Instytutu Pamięci Narodowej – How to Look Natural in Photos. Ich książka jest brawurową opowieścią korzystającą z fotografii wykonywanych przez funkcjonariuszy aparatu represji – ubeków, milicjantów, agentów służb wywiadowczych, śledczych oraz z fotografii dokumentujących zbrodnie dokonywane przez nazistowską, radziecką i komunistyczną administrację. Dzięki oderwaniu zdjęć od ich historycznych znaczeń i skupieniu się na wizualnych walorach, książka zaproponowała krytyczną i niepokojąco aktualną opowieść o mechanizmach funkcjonowania władzy. Publikacja pozwoliła też zmodyfikować ton dyskusji toczących się na temat archiwów IPN – istotne okazały się ponownie kwestie kontroli i manipulacji, jakim poddaje nas aparat państwa.
Choć to autonomiczna, wizualna warstwa przeważa w książce, historyczne fakty nadal są tu obecne. Treść opisów, jakimi historycy opatrzyli zdjęcia umieszczając je w archiwum IPN oraz błyskotliwy esej autorstwa Tomasza Stempowskiego, osadzający te fotografie w ich historycznym kontekście, znalazły się w aneksie. Mimo że How to Look Natural in Photos była szeroko komentowana, nie nadarzyła się jeszcze okazja, by współautorzy odpowiedzialni za opracowanie kuratorskie i historyczne publicznie omówili podobieństwa i rozbieżności w metodach swojej pracy.
W rozmowie wezmą udział Beata Bartecka, współautorka How to Look Natural in Photos oraz Tomasz Stempowski, historyk pracujący w IPN, autor eseju wyjaśniającego kontekst powstania zamieszczonych w książce fotografii.